زبان کردی که در چهار کشور ایران، عراق، سوریه و ترکیه گویشوران زیادی دارد به گویشها و لهجه‌های زیر تکلم می‌شود
. از کرانه ی دریاچۀ ارومیه ودقیقا از حد فاصل مناطق "دیزه دولی" و "سیندوس" خط بریده‌ای را آغاز و پس از عبور از پشت "اشنویه" آن را به شمال "رواندز" متصل می‌کنیم، و پس از آن به سمت مغرب، تا رسیدن به "اکیری" ، "دهوک" ، "زاخو" و "شینگار" وعبور از حد واسط "قمیشلی" و"هسکه" امتداد می‌دهیم، و پس از گذشتن از جنوب"دربازیه " مستقیما به "آفرین" و "کوه کورمانجا" وصل می‌کنیم.
2. همچنین با خط بریده‌ای از ناحیۀ غرب "همدان" آغاز و پس از گذشتن از ناحیۀ شمال "کرمانشاه" آن را تا کرانۀ دجله امتداد می‌دهیم .
این دو خط بریده همۀ مناطقی را که در آنها به زبان کُردی تکلم می‌شود به سه بخش تقسیم می‌کند که در هر بخش آن یکی از گویشهای زبان کُردی مسلط است.
1.' گویش شمالی': در شمال خط یکم واقع و این زیر گویشها را در بر می‌گیرد؛ هرکی، دری( با فارسی دری اشتباه نشود) شکاک، جلالی (بایزیدی )، هکاری، بوتی، جزیری، افرینی، دمبلی، بادینی.
2. 'گویش میانی': در جنوب خط اول و شمال خط دوم واقع و با خطی پررنگ مشخص می‌شود که به آن سورانی می‌گویند. اما در حقیقت سورانی زیر گویشی از گویش میانی است. در این ناحیه این زیر گویشها وجود دارند؛ مکریانی، سورانی، سلیمانی، جافی، سنندجی، گروسی ، و...
3. 'گویش جنوبی': درجنوب خط دوم گویش جنوبی (پایینی ) گویش مسلط است که این زیر گویشها را دربر می‌گیرد؛ کرمانشاهی، کلهری، کلیایی،ایلامی، پیروندی، لَکی، ل
4. 'گورانی (اورامی ) و زازایی (دملکی)': در حوزۀ گسترش گویشهای شمالی و میانی زبان کردی، دومنطقۀ دوردست تحت نفوذ زبان کُردی وجود دارد که با وجود دوری از یکدیگر، به آسانی می‌توان تشخیص داد که گویشهای آنها از اساس یکی هستند. این دو گویش یکی زازایی (که دملکی هم گفته می‌شود) و پیش از محدودۀ شمال و گورانی است. و دیگری گورانی و در منطقۀ میانی است. گورانی بیشتر به نام اورامی شناخته شده‌است. چرا که بزرگترین حوزۀ گسترش آن منطقۀ اورامان است. علاوه براین در "ریژاو " و "کنوله" و در میان قبایل "باجلان" و "زنگنه" و "شبک " هم با آن تکلم می‌شود. زازا هم در" پالو"، " کور " و - "چبخچور " در "بیروه" - گسترش یافته‌است .
لُری در بخش پایینی حوزه ی گویش کردی قرار می‌گیرد. در بارۀ این زیر گویش اراء مختلفی ارائه شده‌است. شرف الدین خان بدلیسی، در شرف نامۀ خود آن را یکی از چهار گویش بزرگ زبان کُردی معرفی کرده‌است. برخی از پژوهشگران وشرق شناسان فرنگی و ایرانی آن را گویشی از گویشهای زبان فارسی می‌دانند. دکتر "کمال فواد" نظر دیگری دارد و می‌گوید؛ ازحیث دستور زبان، لُری زبان خاص منطقۀ جنوب غربی ایران قلمداد می‌شود، امٌا فارسی نیست بلکه زبانی مستقل است. بخش اول آن بختیاری از حیث زبان کُردی نیست و از حیث نژادی نیز خود را کُرد نمی‌دانند. اما بخش دوم آنها، خصوصاً در عراق به خاطر برخی دلایل تاریخی و سیاسی واجتماعی از حیث نژادی خود را از کُردها جدا نمی‌دانند و از حیث زبان نیز در نتیجۀ آمیختگی با کُردها بسیاری اداب کُردهای شرقی را اخذ کرده‌اند این موضوع - که لُری، کُردی است.یا خیر - مو ضوعی است نیازمند بررسی علمی و بدور از احساسات و تعصبات نژادی و بدور از تأثیر و شهرت فلان شرق شناس فرنگی یا دانشمند غیر فرنگی. گویش کردی به دلیل علاقه فراوان مردم آهنگ های مخصوصی را نیز دارد که به آهنگ های کردی معروف شده است همچنین پژوهشی که کُردمابی کورکورانه باعث خلط مبحث درآن نشود و با تشابه چند واژه کُردی و لُری، لُری را کُردی نکند. و نیز آن چنان تحقیقی که، آنچه را که تنها به خاطر تشابه در چند واژه یا شیوه بکار‌گیری آنها با زبان فارسی، این شبهه را که فلان شرق شناس و زبان شناس چنین گفت _ القا می‌کند؛ به نظری قطعی و مسلم بدل نکند، که امکان تجدید نظر در آن نباشد و به یکباره لُری را از کُردی جداسازد. کوتاه سخن آن که؛ بررسی این موضوع نیازمند پژوهشی میدانی است